27/4/2021

Η ελληνική τυπογραφία

Τα πρώτα ελληνικά βιβλία τυπώθηκαν στην Ιταλία λίγο μετά την εμφάνιση της τυπογραφίας με τη βοήθεια Ελλήνων λογίων που διέφυγαν από την Κωνσταντινούπολη ή άλλες βυζαντινές περιοχές, όταν αυτές έπεσαν στα χέρια των Οθωμανών.
Stoixeiothetes

Έτσι, το πρώτο χρονολογημένο και εξ ολοκλήρου ελληνικό έντυπο βιβλίο ήταν Ἐπιτομὴ τῶν ὀκτὼ τοῦ λόγου μερῶν του Κωνσταντίνου Λάσκαρι, που τυπώθηκε στο Μιλάνο το 1476. Αμέσως σχεδόν άρχισε η παραγωγή και άλλων ελληνικών βιβλίων. Στα τέλη του 15ου αι., ο ιταλός ουμανιστής Άλδος Μανούτιος αποφάσισε να τυπώσει πολλά έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, αφού πρώτα εξασφάλισε ορισμένα εκδοτικά προνόμια από τη Βενετία.

Πριν περάσουν πολλά χρόνια, ελληνικά βιβλία — κυρίως κλασικές εκδόσεις, γραμματικές και θρησκευτικά έντυπα — άρχισαν να τυπώνονται σε όλη τη Δυτική Ευρώπη: στο Παρίσι, στο Πανεπιστήμιο Αλκαλά της Ισπανίας (1514), στη Βασιλεία της Ελβετίας (1516), στην Αγγλία (1543) και αλλού. Μερικές απ’ αυτές τις εκδόσεις βγήκαν από τα χέρια ξενιτεμένων Ελλήνων. Ξενιτεμένοι Έλληνες ήταν και οι Νικόλαος Γλυκύς, Νικόλαος Σάρος και Δημήτριος Θεοδοσίου, που τύπωναν ελληνικά βιβλία στη Βενετία επί δύο αιώνες (1650–1850).

Στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, το πρώτο ελληνικό τυπογραφείο λειτούργησε το 1627 στην Κωνσταντινούπολη με τη φροντίδα του Πατριάρχη Κύριλλου Λούκαρι, ο οποίος προσπάθησε κατ’ αυτόν τον τρόπο να αντιμετωπίσει την εισροή των εντύπων της παπικής προπαγάνδας. Κατά τον 18ο και 19ο αι., ελληνικά βιβλία τυπώθηκαν σε όλα τα Βαλκάνια (Μολδαβία, Ιάσιο, Μοσχόπολη, Κυδωνίες, κ.ά.), καθώς και σε γερμανόφωνα μέρη (Βιέννη, Λειψία, κ.ά.). Έτσι η τυπογραφία έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στη διάδοση των φιλελεύθερων ιδεών του Διαφωτισμού μεταξύ των Ελλήνων και λίγο αργότερα στη διάδοση της Επανάστασης του 1821.

Την περίοδο της Επανάστασης του 1821, μερικά τυπογραφεία στήθηκαν από Έλληνες επαναστάτες με τη βοήθεια Φιλελλήνων. Ένας απ’ αυτούς τους Φιλέλληνες ήταν ο Γάλλος μαθητής του Κοραή Αμβρόσιος-Φιρμίνος Διδότος (γαλλ., Ambroise-Firmin Didot, 1790–1876), ο οποίος δώρισε στην επαναστατημένη Ελλάδα ένα πλήρες τυπογραφείο. Η οικογένεια των ελληνικών στοιχείων που σχεδίασε ο Φιρμίνος Διδότος (γαλλ., Fermin Didot, 1764–1836), πατέρας του Αμβρόσιου-Φιρμίνου, χρησιμοποιήθηκε για δύο αιώνες και είναι ακόμα γνωστή με την ονομασία τα απλά.

Πριν ακόμα δημιουργηθεί το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος, οι επαναστατημένοι Έλληνες δημιούργησαν την «Τυπογραφία της Διοικήσεως», ένα τυπογραφείο για τις ανάγκες της διοίκησης. Μετά από αρκετές μετακομίσεις και αλλαγές ονομασίας, το 1862 το τυπογραφείο αυτό ονομάστηκε «Εθνικό Τυπογραφείο». Στο Εθνικό Τυπογραφείο τυπώνονται ακόμα και σήμερα η Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και άλλα κρατικά έντυπα.

Αμέσως μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Ελλάδας, εμφανίστηκαν και τα πρώτα ιδιόκτητα τυπογραφεία στον ελλαδικό χώρο. Γρήγορα τα ελλαδικά τυπογραφεία, και κυρίως τα αθηναϊκά, άρχισαν να αναπτύσσονται πολύ. Μερικά απ’ αυτά, όπως το Τυπογραφείο «Ο Κάδμος» των Κωνσταντίνου Τόμπρα και Κωνσταντίνου Ιωαννίδη στο Ναύπλιο (1829–1879), το τυπογραφείο του Ανδρέα Κορομηλά στην Αίγινα και στην Αθήνα (1834–1884) και το τυπογραφείο του Κωνσταντίνου Γκαρμπολά στην Αθήνα (1838–1844) άφησαν εποχή. Κατά τον 20ό δημιουργήθηκαν στην Αθήνα μεγάλοι τυπογραφικοί και εκδοτικοί οίκοι, εκ των οποίων ορισμένοι εξελίχθηκαν σε βιομηχανικές μονάδες με πολυάριθμο προσωπικό (όπως π.χ., το τυπογραφείο του Συγκροτήματος Λαμπράκη).

Στην δεκαετία του 1980, η χειρονακτική αλλά και η μηχανική τυπογραφία άρχισε να εγκαταλείπεται στην Ελλάδα. Την αρχή έκαναν το 1980 οι ημερήσιες εφημερίδες που άφησαν τη λινοτυπία για τη φωτοσύνθεση. Μέσα σε λίγα χρόνια εγκαταλείφθηκε επίσης η στοιχειοθεσία με το χέρι και η μονοτυπία, για να μπει στη θέση τους η επιτραπέζια τυπογραφία. Η ραγδαία εισβολή της ηλεκτρονικής τυπογραφίας είχε ως αποτέλεσμα να εξαφανιστεί η μακραίωνη παράδοση για την αισθητική του ελληνικού βιβλίου.

Πηγή: wikipedia.org